Sự trải nghiệm và những suy tư về văn học. Một điểm nhấn gợi nghĩ suy. Thấy bố đi khuất mở ti vi ra xem. Hiếm có ít nhiều trồi sụt. Hai đứa con bị bố đánh. “Anh loay hoay với lòng thương kỳ lạ ấy. Cụ bà tấm tức giận con giận mình vì đã không giữ được mình khi ông bỏ nhà tìm đường tu tiên khiến sinh ra thằng con thô lỗ. Khi chữ là Thạch Thổ. Và về con người trong đời sống thường ngày và bất thường quanh những quanh quẩn thường nhật (“Sự việc trong vài phút”).
“Bà thánh của hai người”… Ở mỗi truyện ngắn kiểu này. Cụ ông mải miết nhìn về đỉnh núi Cảo theo đuổi giấc mơ tiên từ ngày tuổi trẻ không biết gì về vụ lung tung của bữa cơm. Trằn trọc. “Bộ răng của ông Răng”. Một lối viết vừa sâu sắc trầm lặng vừa nhẹ nhõm hóm hỉnh.
Có nhẽ được thành quả nhờ trải nghiệm sâu sắc về cuộc sống khi người ta đã vượt qua cái mốc “tri thiên mệnh”. … Có vẻ gắn với không gian Phú Yên quê hương ông.
Khi nôm là xóm Ao. Anh Lân rời nhà không biết đi đâu. Phải chứng kiến nỗi đau đớn của người bệnh sắp chết. Nghiền ngẫm chúng. Buổi sáng đã biến mất. Cả hai truyện ngắn này đều là “truyện không có chuyện”. Thạc sĩ ĐOÀN ÁNH DƯƠNG. Dễ thấy sự rặt của nhà văn. “Buổi sáng biến mất” viết về mấy đàm đạo và suy tư quanh quẩn của anh Thuấn trong buổi sáng anh định đến thăm hai người quen cùng xóm đang bệnh nặng là “chú Khiêu chồng thím Xanh” và “bà Mển vợ lão Sùng”.
Phẩm chất ấy làm nên vẻ đẹp của văn chương Ngô Phan Lưu. Song về cơ bản đều gây được những ấn tượng nghệ thuật. Đọc những truyện ngắn này.
“Cơm chiều” thì viết về bữa cơm chay ngày Rằm của gia đình có bảy khẩu nhưng đã mất một khẩu vào năm ngoái.
Ngô Phan Lưu luôn biết cách tìm ra ít ra một cái cớ để thành truyện. “Cơm chiều” cùng với "Buổi sáng biến mất" là hai truyện ngắn giành được giải Nhất cuộc thi truyện ngắn của Báo Văn nghệ.
Ngô Phan Lưu đã làm nên một “hiện tượng lạ” trong đời sống văn học Việt Nam từ đầu thế kỷ XXI: Một lão nhà văn tinh nhanh trong vây phủ của rất nhiều hồ hởi các nhà văn trẻ.
Để chung cục. Bằng một giọng văn sắc lạnh. Tóm bắt chúng. Một nỗi buồn khiến người ta bỏ qua một cuộc viếng thăm người bạn cũ (“Rồi cũng sẽ qua”)… Nhất là trong các truyện “Làng quê thì mênh mông”. Xuất hiện khá muộn mằn trong đời sống văn chương. Và mười sáu con bò nhưng cũng vừa lạc mất một con nghé lang. Các truyện ngắn “Trăng lên để gặp nỗi buồn”.
Không gian truyện ngắn Ngô Phan Lưu thuộc về làng quê. Quên cả thăm bà Mển như chương trình”. “Soi qua nhánh lá”… biểu hiện một góc cạnh khác trong bút pháp truyện ngắn của Ngô Phan Lưu. Đó là bài học về con đường khấp khểnh đến với lòng nhân (“Trăng lên để gặp nỗi buồn”).
“Cơm chiều”. Vô thưởng vô phạt như không đâu vào đâu của đời sống. Là các truyện “Một lát trưa”. Đó là cuộc đương đầu của dục vọng và ái tình (“Một lát trưa”).
“Rồi cũng sẽ qua”. “Sự việc trong vài phút”. Lại hiện diện cùng một đời nhà văn khác hẳn về thể chất và tính. Đó là khả năng khái quát hóa sâu sắc về đời sống từ những vấn đề rất nhỏ bé.
Cùng vệt với loại “truyện không có chuyện” như “Buổi sáng biến mất”. Bữa cơm toang hoang vì cơn giận chẳng đâu vào đâu của anh Lân chủ hộ. Sự thức nhận về cái ác (“Câu hỏi vô vọng”). Nhưng những gì xảy ra ở đấy thì hầu như chơi chỉ riêng thuộc về đấy.
Quen thuộc. “Bà thánh của hai người”. Nó hiện diện như những chưng cất của nhà văn khi quan sát và chiêm nghiệm về cõi đời. Truyện ngắn (và phần nào cả tạp bút) của Ngô Phan Lưu. Để sau đấy là lửng lơ những dằn vặt. Để mẹ chúng thu dọn mâm bát tanh bành rồi chui vào buồng ấm ức cho thân phận… Truyện ngắn của Ngô Phan Lưu nếu không phải là những “truyện không có chuyện” như thế thì cũng biểu lộ những phút chốc rất ngắn ngủi của đời sống.
Lòng người. Được ông đặt với nhiều cái tên. “Làng quê thì mênh mông”. Khi biến cái không cơn cớ thành cái cớ để thành truyện. Bằng cái nhìn thấu thị. “Bụng nhện có tơ”. Ngô Phan Lưu mô tả được một văn pháp độc đáo hiếm thấy. Giữ được một mạch văn. Anh thương tình cho chú Khiêu rồi mung lung nghĩ suy về thế cục. Cái không gì đáng gợi nghĩ suy thành cái nghĩ suy bàng bạc tác phẩm.
“Câu hỏi vô vọng”.
