Tuy nhiên, trong những năm qua, vai trò môi giới hay trung gian hòa giải của Thái Lan đã không phát huy được do bất ổn chính trị nội địa
Giáo sư Pongsudhirak cho rằng, cả Singapore, Indonesia – những nhà nước hàng hải trong ASEAN cũng như Campuchia, Lào và Myanmar đều có những hạn chế, chẳng thể hoạt động hiệu quả trong vai trò trung gian.
“Nếu một bộ lệ luật xử sự trên Biển Đông (COC) chi tiết không được hợp nhất vào năm 2015, triển vọng để có giải pháp hòa bình cho vấn đề này sẽ xấu đi sau đó”, tác giả nhận định.
Điều này có tức là ASEAN sẽ ngày một phải phát huy hơn nữa vai trò của khối với các vấn đề của khu vực Đông Nam Á cũng như ngày càng phải đối mặt với nhiều thách thức gia tăng. Ông Pongsudhirak cho rằng, vấn đề lớn nhất là liệu Trung Quốc có chịu từ bỏ bản đồ có “đường 9 đoạn” (đường lưỡi bò – PV) mà Bắc Kinh tự vẽ ra để làm cơ sở cho họ tuyên bố chủ quyền tại hồ hết Biển Đông hay không và liệu Trung Quốc có chịu tham gia bộ lề luật xử sự trên Biển Đông hay không.
Ngày nay, khi những tranh chấp chính trị trong nước có phần “bình ổn”, theo tác giả, đây là lúc Thái Lan cần theo đuổi nghị trình đối ngoại mà một thời Bangkok đã đóng vai trò then chốt trong khu vực.
Hơn nữa, theo tác giả, trong “hồ sơ ứng cử” của mình, Bangkok lại có những ưu thế vượt trội như: là một trong những thành viên sáng lập ASEAN, đã từng đóng vai trò môi giới để giải quyết mâu thuẫn giữa Malaysia và Indonesia để rồi 5 quốc gia thành viên trước nhất của khối đi tới những chủ trương chung.
Khác với cựu Ngoại trưởng Hillary Clinton – một khuân mặt thân thuộc ở Đông Nam Á, người kế nhiệm John Kerry có vẻ không dành nhiều sự để ý cho khu vực.
Minh Châu. Là một đối tác đặc biệt của Trung Quốc, đồng minh hiệp ước của Mỹ, sáng lập viên ASEAN, người bạn của các quốc gia trong khu vực, vai trò môi giới và trung gian hòa giải sẽ là thử nghiệm cho ngoại giao Thái Lan trong thế kỷ 21. Trong khi đó, “không có quốc gia nào tại ASEAN ngoài Thái Lan có bề dày quan hệ lâu và sâu rộng với Bắc Kinh bằng Bangkok”.
Thái Lan đã đề xuất tổ chức Hội nghị hẹp Ngoại trưởng các nước ASEAN tại Hua Hin, Thái Lan hôm 13 - 14/8 - cuộc họp không chính thức nhằm chuẩn bị cho Hội nghị đặc biệt nhân kỷ niệm 10 năm hiệp tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc từ ngày 28-30/8 tại Bắc Kinh, Trung Quốc. Trong các quốc gia không có tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông, Thái Lan, theo tác giả, có thể được xem là bên môi giới và hòa giải khả dĩ nhất đối với tranh chấp bờ cõi trên Biển Đông giữa một số thành viên ASEAN và Trung Quốc.
Trong khi đó, sự tham gia của Mỹ vào các vấn đề khu vực trong nhiệm kỳ 2 của Tổng thống Barack Obama có vẻ sẽ ít rõ ràng hơn so với nhiệm kỳ 1. Và mặc dù ông Obama sẽ có mặt trong hội nghị thượng đỉnh khu vực sắp tới nhưng tâm trí và ưu tiên của ông chủ Nhà Trắng sẽ đặt vào khu vực khác nhiều hơn là châu Á. Tác giả nhận định, Trung Quốc đang thay đổi chiến thuật, linh hoạt hơn khi đồng ý tham mưu về COC nhưng vẫn không có những nhượng bộ quan trọng khi chỉ đồng ý thương thảo bộ quy tắc ứng xử trong điều kiện cụ thể và “trong phạm vi Tuyên bố chung về xử sự của các bên trên Biển Đông – DOC”.
Vấn đề gây tranh biện này sẽ là việc mà Bangkok phải giải quyết trong vai trò điều phối quan hệ ASEAN – Trung Quốc.
