'tắc lưỡi sai'... đổi thay mệnh người

Vấn đề đặt ra với những người đại diện cho luật pháp là thực thi sao cho đúng người, đúng tội, đúng luật pháp nhằm bảo vệ người bị hại cũng như nghiêm trị kẻ phạm tội. Để đạt được điều này, yêu cầu đặt ra với các cơ quan tố tụng trong từng vụ án cụ thể phải chuẩn xác ngay từ khi lập hồ sơ điều tra. Chỉ một sơ sểnh, thiếu khách quan dẫn đến việc định tội sai cũng có thể làm thay đổi vận mệnh của một con người, kéo theo nhiều hệ lụy khôn lường. Những vụ án khiến dư luận nhức nhối Trên thực tiễn, trong quá trình điều tra, truy tố xét xử các vụ án hình sự cho thấy, các cơ quan tiến hành tố tụng còn gặp phải không ít khó khăn, vướng mắc trong việc định tội danh. Đặc biệt đối với những vụ án mà hành vi phạm tội của bị can, bị cáo không thể hiện rõ các yếu tố cấu thành tội nhân một cách đặc trưng theo quy định của điều luật. Gần đây nhất, vụ án mạng xảy ra tại tỉnh Đồng Nai có căn do từ việc người nữ giới đang mang bầu bị tấn công đã khiến không đồng thuận với kết luận chung cục của tòa án (TA). Theo đó, tối 12/6/2012 Nguyễn Thanh Tuấn (23 tuổi, xã Phước Thiền, huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai) chở vợ và cậu con trai hơn 2 tuổi đi dạo phố và mua điện thoại. Về gần tới nhà trọ, họ gặp hai thanh niên đi trên một chiếc xe máy đang lạng lách, kèm theo một đôi cô gái khác đi xe máy cùng chiều. Tuấn bóp còi xin vượt lên để đi trước. Hai thanh niên gồm Phan Anh Toàn và Nguyễn Hữu H. Không chịu nhường đường mà còn vừa đi vừa phanh gấp, thảng hoặc lại nẹt pô, lạng lách, ép không cho Tuấn vượt lên. Sau quãng đường khá dài, Tuấn cũng vượt được lên trước. Thấy vậy, Toàn tăng ga đuổi theo. Khi về tới hẻm vào nhà, Tuấn dừng xe lại để đi vào hẻm thì Toàn cũng vừa đuổi tới. Tuấn hỏi Toàn và H.: "Tụi bây muốn gì?”. Toàn đáp: "Tao muốn đánh nhau với mày". Dứt lời, hai bên xông vào cầm mũ bảo hiểm hỗn chiến. Thấy một mình chẳng thể đánh lại hai thanh niên to khỏe, Tuấn bỏ chạy. Bị cáo Tuấn và Toàn trong một phiên tòa. Vừa chạy được mấy bước, Tuấn ngoảnh lại thì thấy Toàn và H. Đang đánh, đấm túi bụi vợ mình (vợ Tuấn đang mang thai). Tuấn chạy vào một nhà trọ gần đó lấy hai con dao rồi chạy ra giải cứu cho vợ. Thấy Tuấn cầm dao nhưng hai gã thanh niên vẫn không buông tha cho vợ Tuấn mà vẫn tiếp chuyện đánh, tát để chọc tức. Tuấn xông vào dùng dao đâm một nhát vào bụng của H. Khiến H. Gục tại chỗ. Toàn thấy Tuấn hung hăng thì bỏ chạy. Không dừng lại ở đó, khi thấy một người bạn khác của Toàn đang đứng gần đó, Tuấn cũng vung dao đâm một nhát vào lưng nhưng dao bị gãy. Gây án xong, Tuấn đưa vợ đi khám thì được biết vợ bị sảy thai, còn H. Tử vong sau đó... Vụ án được đưa ra xét xử. TAND tỉnh Đồng Nai tuyên phạt Tuấn 12 năm tù về tội giết người và buộc phải bồi thường cho gia đình nạn nhân gần 200 triệu đồng. Bị cáo Toàn 2 năm tù vì tội “Gây rối trật tự công cộng”. Trong phiên xét xử phúc thẩm của Tòa phúc án TANDTC tại TP.HCM, Tuấn chẳng những không được giảm nhẹ mà còn bị tuyên phạt 14 năm tù giam. Nhiều quan điểm cho rằng, trong cảnh huống bị tấn công mạnh mẽ, ngỗ ngược, côn đồ của Toàn và H. Thì Tuấn đã bỏ chạy theo phản xạ tự nhiên nhằm bảo toàn tính mạng, sức khỏe của bản thân. Tuy nhiên, sau đó Tuấn lại phát hiện ra Toàn và H. Đang hành hung man di vợ mình (vợ Tuấn đang mang thai). Tuấn vô tình nhìn thấy con dao, làm hung khí để tấn công, bảo vệ cho vợ. Rõ ràng trong trường hợp này hành vi của Tuấn chỉ phạm vào tội giết người trong thể tinh thần bị khích động mạnh, theo quy định Điều 95 BLHS. Như vậy việc Tòa phúc án TANDTC TP.HCM xử phạt Nguyễn Thanh Tuấn 14 năm tù như vậy có đúng với quy định của Điều 95 BLHS? Dẫn đến những “thân phận pháp lý” lơ lửng?!! Trên thực tế có nhiều vụ án phải xét xử nhiều lần vẫn chưa đi đến mức án thống nhất, thậm chí có vụ án đã phải tuyên vô tội đối với bị cáo... Điều này ít nhiều gây mất niềm tin trong dư luận dân chúng. Điều này đã và đang gây tranh cãi trong dư luận, ít nhiều làm mòn niềm tin của người dân vào công lý. Theo nhiều chuyên gia luật pháp, duyên cớ dẫn đến sự việc này thì có nhiều, nhưng một trong những căn do chính yếu đó là do những thiếu sót của các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc thu thập chứng cứ, thẩm định pháp y dẫn đến xác định tội danh không chính xác làm oan người vô tội, hoặc bỏ lọt tù hãm. Dư luận chắc sẽ không thể quên một vụ án xảy ra tại tỉnh Bình Phước cách đây gần 10 năm nhưng đến giờ vẫn còn là vấn đề tranh luận. Đó là vụ án Lê Bá Mai phạm tội cưỡng bách, giết người. Các cơ quan tiến hành tố tụng đã có những quyết định rất khác nhau liên tưởng trực tiếp đến bị can Lê Bá Mai nhưng chứng cứ thu thập được sau khi đã điều tra bổ sung vẫn không đầy đủ, rõ ràng, đáng tin tưởng.#. Thậm chí vụ án còn được đưa ra đàm luận trên bàn nghị sự. Theo cáo trạng của VKSND tỉnh Bình Phước: Sáng 12/11/2004, Lê Bá Mai thấy bé U. Và chị họ đang mót sắn gần nơi Mai làm nên phát sinh ý định giao phối. Mai lấy xe máy chạy đến rủ U. Đến khu vườn mít ở gần đó rồi dùng tay đánh vào gáy U. Chết giấc để hãm hiếp. Thực hiện xong hành vi đồi bại, Mai thấy U. Còn sống và sợ bị cáo giác nên lấy quần của nạn nhân siết cổ U. Đến chết. Thấy U. Đã chết, Mai vùi xác bên cạnh một cây mít rồi trở về chòi tắm rửa, ăn cơm như thường có chuyện gì xảy ra. Đến ngày 16/11/2004, người thân của U. Phát hiện thi thể U. Trong vườn mít (thuộc nông trại của ông Dương Bá Tuân) trong tình trạng không mặc quần, xác đã phân hủy. Các cơ quan chức năng đã vào cuộc, điều tra vụ án. Theo lời khai của nhân chứng, cơ quan công an đã bắt Lê Bá Mai, xác định Mai phạm hai tội cưỡng bức con trẻ và giết người. Ngày 16/3/2005, TAND tỉnh Bình Phước đưa vụ án ra xét xử, tuyên tử hình đối với Lê Bá Mai. Ngày 4/8/2005, Tòa phúc thẩm TANDTC tại TP.HCM đã tuyên giữ nguyên mức án tử hình. Tuy nhiên, cho đến thời điểm này, sau nhiều lần xét xử thì vụ án Lê Bá Mai vẫn còn gây nhiều tranh cãi. Vụ án có một cái tên khá ấn tượng và Lê Bá Mai đã nổi như cồn nhưng vận mệnh thế cục Mai vẫn... Lơ lửng. Nếu ngay từ đầu, điều tra viên thu thập chứng cớ đúng quy định của bộ luật Tố tụng Hình sự; kiểm sát viên khi kiểm sát việc điều tra kịp thời đặt ra các đề nghị cần thiết, để khắc phục những sai sót một cách xác thực, thì kiên cố thế cục Mai đã khác. Hậu quả sẽ rất lớn! Đàm đạo với PV, LS. Lê Việt Cường, Đoàn trạng sư Hà Nội cho biết: "Việc định tội danh là một vấn đề rất quan yếu trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Nếu định tội danh sai sẽ dẫn đến hậu quả rất lớn, không đảm bảo được tính có cứ của hình phạt được tuyên, xét xử không đúng người, đúng tội, không đúng luật pháp. Và quan trọng hơn cả là có thể làm cho căn số của người hệ trọng rẽ hướng. Đây cũng là một trong nhiều căn do của tình trạng oan, sai đang tồn tại. Điều này đòi hỏi, cơ quan điều tra, những người tiến hành tố tụng phải có trình độ lý luận vững chắc. Trên cơ sở đó sẽ đánh giá, phân tích, tổng hợp từng nhân tố của vụ án, vận dụng các văn bản pháp luật liên can một cách chính xác thì mới định tội danh xác thực". Trần Hải - Lương Liễu