Ảnh: Quốc Khánh Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về cuộc thế và binh nghiệp ranh của ông được xuất bản trong nước và trên thế giới
Đại tướng Võ Nguyên Giáp vừa là nhà quân sự vừa nhà sử học. Thế nhưng, khi thế kỷ XX lắng lại rồi thì chỉ còn lại 2 con người như hai tượng trưng. Trong Bài tựa của sách “Vạn Kiếp tông bí truyền thư”, tướng Trần Khánh Dư nêu lên sự biến hóa kỳ diệu của phép dụng binh “Người giỏi cầm quân thì không cần bày trận, người giỏi bày trận thì khồng cần phải đánh, người giỏi đánh thì không thua, người khéo thua thì không chết” và nhắc lại lời dặn của vị Quốc công Tiết chế Trần Hưng Đạo: “Sau này con cháu và bồi thần của ta, ai học được bí thuật này thì phải minh mẫn mà thi hành, bày xếp, không được ngu dốt mà trao chữ truyền lời”.
Ông trở thành một vị tướng huyền thoại của chiến tranh nhân dân, điển hình cho sức mạnh của một nước thực dân địa bị coi là “nhược tiểu” dám tranh đấu và chiến thắng những đế chế hùng mạnh bậc nhất của thời đại. Đó không phải là quốc gia thường nhật mà một dân tộc đứng lên đương đầu để tự phóng thích mình, chiến đấu cho độc lập, tự do. #”, “Chiến tranh phóng thích dân tộc và chiến tranh bảo vệ tổ quốc”.
Theo ông có sự gặp nhau giữa quân sự và sử học là phải coi trọng lịch sử, phải mong đúng sự thực dù cho là sự thật đắng cay, chua xót, là phải xem xét mọi sự việc trên ý kiến lịch sử với sự vận động biện chứng của nó.
Sử sách thế giới đã đánh giá Tên tuổi và sự nghiệp của vị Tổng tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam, Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một trong những vị tướng nức tiếng nhất của lịch sử nhân loại.
So với nhiều thống soái trong lịch sử Việt Nam và thế giới, ông có những nét độc đáo. Danh tiếng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã làm rạng danh núi sông, giang sơn Việt Nam. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã trở thành một biểu trưng của dân chúng Việt Nam. Nhưng từ kinh nghiệm đó, tổng kết nêu lên thành một hệ thống quan điểm phản chiếu tư tưởng và nghệ thuật quận sự Việt Nam thì không mấy nhà quân sự làm được.
Về phương diện này, chiến tranh là thử thách ác liệt nhất đoàn luyện tư duy và nhận thức khách quan của con người mà chỉ một lầm lẫn nhỏ có khi phải đổi bằng tổn thương lớn, thậm chí thất bại nặng nề.
Trong lịch sử, Việt Nam đã trải qua nhiều lần kháng chiến bảo vệ đất nước và khởi nghĩa dành lại giang san, để lại một kho tàng kinh nghiệm khôn xiết phong phú, sáng tạo. Ông nhấn mạnh nền tảng quyết định thắng lợi của các cuộc kháng chiến, quyết định sinh khí dai sức của dân tộc là nền văn hóa dân tộc.
Con người, sự nghiệp của ông đã đi vào lịch sử, đã được ghi nhận trong lòng dân muôn đời không mờ phai. Thế kỷ XVII, nhà quân sự lỗi lạc Đào Duy Từ viết bộ binh thư thứ ba là “Hổ trướng xu cơ” còn truyền đến nay. Trong số các vị tướng nức tiếng trên thế giới, ông là người độc nhất vô nhị sống gần như xuyên suốt gần cả thế kỷ XX sang đầu thế kỷ XXI.
# Cách mạng, xây dựng quân đội quần chúng. Đào Duy Từ không trực tiếp cầm quân nhưng giữ vai trò như cố vấn của chúa Nguyễn trong cuộc chiến tranh Trịnh - Nguyễn.
Những hồi ký “Chiến đấu trong vòng vây”, “Đường tới Điện Biên Phủ”, “Điện Biên Phủ: điểm hẹn lịch sử”, “Tổng hành dinh trong mùa xuân đại thắng” là những bộ sử sống động về hai cuộc kháng chiến thần kỳ của Việt Nam. Đối với Việt Nam, Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một tuấn kiệt quân sự, một anh hùng dân tộc, một nhà văn hóa, nhà sử học lớn. Thế kỷ XX đã khép lại nhưng đó là thế kỷ đầy bi tráng và hào tráng, ghi lại sao sự kiện lớn với những con người có Tên tuổi.
Trong nghiên cứu lịch sử và trao đổi với các sử gia trong và ngoài quân đội, Đại tướng đặc biệt lưu ý chúng tôi cần rà và tìm hiểu sâu sắc những khái niệm mà tổ tông đã tổng kết như “ngụ binh ư nông” thời Lý; “dân binh”, “dĩ đoạn chế trường” thời Trần; “lập cước chi địa”, “dĩ nhược chế cường, dĩ quả địch chúng” thời khởi nghĩa Lam Sơn để thấy đúng tầm khái quát qua các thời kỳ lịch sử, sự tiến triển của tư tưởng quân sự Việt Nam.
Đại tướng không chỉ để lại một số công trình nghiên cứu lịch sử mà còn đề ra một số hướng nghiên cứu phản ảnh một tư duy sử học rất sắc sảo. Việt Nam - Hồ Chí Minh - Võ Nguyên Giáp đã từng vang lên trong cuộc chiến đấu phóng thích dân tộc của nhiều nước như biểu tưởng của Việt Nam, ngọn cờ tiên phong của phong trào chống chủ nghĩa thực dân trên thế giới.
Sau khi chiến tranh kết thúc, Đại tướng dành nhiều thời gian cho nghiên cứu lịch sử, nhất là lịch sử chống ngoại xâm, viết nhiều luận văn về lịch sử quân sự, về một số chiến công và danh nhân như thắng lợi Chi Lăng, chiến thắng Đống Đa, nhân vật Trần Quốc Tuấn, Nguyễn Trãi, Nguyễn Huệ…cùng một số tướng soái thời hiện đại.
Đại tướng gợi ý hình như qua lịch sử chống ngoại xâm đã hình thành một số tư tưởng và đặc điểm nghệ thuật quân sự mang tính độc đáo và sáng tạo của Việt Nam, tồn tại như một trường phái quân sự Việt Nam hay một triết lí quân sự Việt Nam.
Với tầm bao quát của vị thống soái, những trang hồi ký của ông vừa mang tính cụ thể của nhiều tình tiết sinh động, vừa đề đạt toàn cục cuộc chiến tranh. Tài mưu lược và trí sáng tạo của nghệ thuật quân sự Việt Nam là thế đấy. Đã mấy lần trong luận bàn thân tình, ông nói với chúng tôi, hiểu biết và tư duy sử học giúp ông rất nhiều trong chỉ huy kháng chiến.
Ông là người cùng toàn quân, toàn dân viết lên những trang sử oanh liệt chống ngoại xâm và là người chép lại chính những trang sử đó.
Đó là Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp”. Giờ chỉ còn “Hịch tướng sĩ” và “Lời di chúc” của Trần Hưng Đạo là một phần tổng kết mang tính binh thư. Năm 2001, Giáo sư Trần Văn Giàu đã từng nhấn mạnh: “Chúng ta đang đón chào thế kỷ XXI.
Việt Nam - Hồ Chí Minh, Việt Nam - Võ Nguyên Giáp đã trở nên tượng trưng của Việt Nam. Ông là nhà quân sự vào loại rất hiếm hoi chẳng những đã chỉ huy cuộc kháng chiến mà còn tiến hành tổng kết được kinh nghiệm của chiến tranh để lại một số tác phẩm có giá trị như binh thư đương đại.
Trước đây, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn là người trước nhất đã soạn được hai bộ binh thư: “Binh gia yếu lược” (hay Binh thư yếu lược) và “Vạn Kiếp tông bí truyền thư”, nhưng cả hai đều thất truyền.
Ông có những phân tách và nhận xét sâu sắc về tính sáng tạo đặc sắc trong tư tưởng quân sự của Trần Quốc Tuấn, Nguyễn Trãi, Nguyễn Huệ. Giáo sư Phan Huy Lê (chủ toạ Hội Khoa học lịch sử Việt Nam). Trước khi trở thành nhà quân sự, ông đã là nhà báo, nhà sử học, càn dạy sử.
Đó là tác phẩm “Mấy vấn đề đường lối quân sự của Đảng”, “Vũ trang quần chúng. Ông cho rằng các cuộc kháng chiến hay khởi nghĩa thắng lợi đều là chiến tranh yêu nước mang tính dân chúng cao.
Mãi đến ngày nay, Đại tướng Võ Nguyên Giáp là vị thống soái trực tiếp chỉ huy chiến tranh đã để tại những tổng kết mang tính binh thư đương đại.
Tiếng tăm, sự nghiệp, cống hiến của ông đã đi vào nhiều từ điển bách khoa và bách khoa thư của các nước.
